W tej części cyklu koncentrujemy się na najistotniejszych zmianach dotyczących małych przedsiębiorców. Wyjaśniamy na czym polega split payment, szeroko omawiamy temat JPK, włącznie z potencjalnymi sankcjami w razie niezłożenia pliku w terminie.
1. Split payment – podzielona płatność.
Zmiana ta miała pierwotnie wejść w życie wraz z Nowym Rokiem, następnie w kwietniu 2018 roku, a obecnie planuje się jej wejście w życie z dniem 1 lipca 2018 roku. Nie można jednak wykluczyć kolejnego przesunięcia tego terminu. Spowodowane jest to postulatami banków, które potrzebują czasu na wdrożenie zmiany w swoich systemach informatycznych, tak by być w pełni przygotowanym na wejście nowych przepisów. Zgodnie ze stanowiskiem instytucji bankowych będą one w pełni gotowe na nowe przepisy od 1 stycznia 2019 roku.
Ustawa z dnia 15 grudnia 2017 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw wprowadza do ustawy VAT nowe przepisy artykułów 108a – 108d, które regulować będą podzieloną płatność. Przepisy te zakładają dobrowolność w stosowaniu rzeczonego mechanizmu. Dokonujący zapłaty będzie mógł zdecydować czy chce wykorzystać mechanizm split payment czy też płacić bez jego wykorzystania. Mechanizm podzielonej płatności polega na tym, że odrębnie ujmuje się kwotę netto za daną fakturę (i tę kwotę przelewa się na rachunek kontrahenta), a kwotę podatku przelewa się na specjalnie utworzone subkonto dedykowane dla podatku VAT. Bank będzie miał obowiązek utworzyć takie subkonto na potrzeby podatku VAT dla każdego konta bankowego. Zgodnie z podpisaną ustawą nowelizującą, nie tylko konta firmowego, ale każdego konta – nawet podmiotu niebędącego podatnikiem VAT – będą „wyposażone” i to nieodpłatnie w takie subkonta. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy, nabywca będzie wypełniał jeden komunikat przelewu, na którym wskazane będą dwie kwoty: kwota wartości sprzedaży brutto oraz kwota podatku VAT. Bank dokona natomiast czynności mających na celu przekazanie wpłacanej kwoty na właściwe konta - kwotę podatku na rachunek VAT, natomiast pozostałą kwotę na rachunek rozliczeniowy kontrahenta. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazuje się, że mechanizm ma mieć zastosowanie jedynie dla transakcji dokonywanych za pomocą przelewu, jednak uchwalone brzmienie art. 108a ust. 2 pkt 2 in fine Ustawy VAT wskazuje, że zapłata kwoty netto faktury może być rozliczona w inny sposób niż przelew.
Dla dokonującego płatności pozytywnymi skutkami wykorzystania split payment jest brak zastosowania w stosunku do nich negatywnych przepisów, tj.:
- art. 56b Ordynacji podatkowej – ustanawiającego sankcyjną stawkę 150% odsetek od zaległości podatkowej w podatku VAT,
- art. 105a ust.1 Ustawy VAT – ustanawiającego solidarną odpowiedzialność nabywcy za zobowiązanie podatkowe w podatku VAT dostawcy,
- art. 112b ust. 1 pkt 1, art. 112b ust. 2 pkt 1 oraz art. 112c Ustawy VAT – ustanawiających dodatkową kwotę sankcyjną zobowiązania podatkowego w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w podatku VAT ujętych w tych przepisach.
Z powyższego wynika, że Ustawodawca zamiast nakazywać zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności idzie drogą zachęcania do tego, wprowadzając dla używających tego rozwiązania wymienione udogodnienia. Będzie to wygodny środek na uwolnienie się od solidarnej odpowiedzialności, w przypadku gdy kontrahent, na rzecz którego dokonywana jest płatność, okaże się nierzetelnym podatnikiem. Ministerstwo Finansów szacuje, że split payment w pierwszym roku obejmie ok. 30% podmiotów działających na rynku, w 2019 - 75% a w 2020 – 80%, co znaczyłoby, że będzie to przeważający sposób płatności pomiędzy przedsiębiorcami. Będzie to kolejny już środek uszczelniający system podatku VAT w Polsce. Ministerstwo Finansów wybrało ten właśnie środek uszczelniania systemu w opozycji do rozszerzania mechanizmu odwrotnego obciążenia, które również jest w miarę skutecznym sposobem zapobiegania oszustwom. Jest to jednak sposób niechętnie aprobowany przez Unię Europejską, która postrzega odwrotne obciążenie jako wyjątek od reguły w systemie zapłaty podatku VAT, a dla państwa członkowskiego - niewygodny, gdyż każdorazowo musi ubiegać się o zgodę na jego zastosowanie. W związku z tym, idąc śladem innych państw członkowskich, w których obowiązuje split payment, Polska uznała, że będzie to nie tylko dogodny, ale również zgodny z zasadami dyrektywy VAT oraz skuteczny sposób uszczelniania rodzimego systemu podatku od wartości dodanej.
Ustawa z dnia 15 grudnia 2017 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw wprowadza do ustawy VAT nowe przepisy artykułów 108a – 108d, które regulować będą podzieloną płatność. Przepisy te zakładają dobrowolność w stosowaniu rzeczonego mechanizmu. Dokonujący zapłaty będzie mógł zdecydować czy chce wykorzystać mechanizm split payment czy też płacić bez jego wykorzystania. Mechanizm podzielonej płatności polega na tym, że odrębnie ujmuje się kwotę netto za daną fakturę (i tę kwotę przelewa się na rachunek kontrahenta), a kwotę podatku przelewa się na specjalnie utworzone subkonto dedykowane dla podatku VAT. Bank będzie miał obowiązek utworzyć takie subkonto na potrzeby podatku VAT dla każdego konta bankowego. Zgodnie z podpisaną ustawą nowelizującą, nie tylko konta firmowego, ale każdego konta – nawet podmiotu niebędącego podatnikiem VAT – będą „wyposażone” i to nieodpłatnie w takie subkonta. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy, nabywca będzie wypełniał jeden komunikat przelewu, na którym wskazane będą dwie kwoty: kwota wartości sprzedaży brutto oraz kwota podatku VAT. Bank dokona natomiast czynności mających na celu przekazanie wpłacanej kwoty na właściwe konta - kwotę podatku na rachunek VAT, natomiast pozostałą kwotę na rachunek rozliczeniowy kontrahenta. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazuje się, że mechanizm ma mieć zastosowanie jedynie dla transakcji dokonywanych za pomocą przelewu, jednak uchwalone brzmienie art. 108a ust. 2 pkt 2 in fine Ustawy VAT wskazuje, że zapłata kwoty netto faktury może być rozliczona w inny sposób niż przelew.
Dla dokonującego płatności pozytywnymi skutkami wykorzystania split payment jest brak zastosowania w stosunku do nich negatywnych przepisów, tj.:
- art. 56b Ordynacji podatkowej – ustanawiającego sankcyjną stawkę 150% odsetek od zaległości podatkowej w podatku VAT,
- art. 105a ust.1 Ustawy VAT – ustanawiającego solidarną odpowiedzialność nabywcy za zobowiązanie podatkowe w podatku VAT dostawcy,
- art. 112b ust. 1 pkt 1, art. 112b ust. 2 pkt 1 oraz art. 112c Ustawy VAT – ustanawiających dodatkową kwotę sankcyjną zobowiązania podatkowego w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w podatku VAT ujętych w tych przepisach.
Z powyższego wynika, że Ustawodawca zamiast nakazywać zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności idzie drogą zachęcania do tego, wprowadzając dla używających tego rozwiązania wymienione udogodnienia. Będzie to wygodny środek na uwolnienie się od solidarnej odpowiedzialności, w przypadku gdy kontrahent, na rzecz którego dokonywana jest płatność, okaże się nierzetelnym podatnikiem. Ministerstwo Finansów szacuje, że split payment w pierwszym roku obejmie ok. 30% podmiotów działających na rynku, w 2019 - 75% a w 2020 – 80%, co znaczyłoby, że będzie to przeważający sposób płatności pomiędzy przedsiębiorcami. Będzie to kolejny już środek uszczelniający system podatku VAT w Polsce. Ministerstwo Finansów wybrało ten właśnie środek uszczelniania systemu w opozycji do rozszerzania mechanizmu odwrotnego obciążenia, które również jest w miarę skutecznym sposobem zapobiegania oszustwom. Jest to jednak sposób niechętnie aprobowany przez Unię Europejską, która postrzega odwrotne obciążenie jako wyjątek od reguły w systemie zapłaty podatku VAT, a dla państwa członkowskiego - niewygodny, gdyż każdorazowo musi ubiegać się o zgodę na jego zastosowanie. W związku z tym, idąc śladem innych państw członkowskich, w których obowiązuje split payment, Polska uznała, że będzie to nie tylko dogodny, ale również zgodny z zasadami dyrektywy VAT oraz skuteczny sposób uszczelniania rodzimego systemu podatku od wartości dodanej.
Dla odbiorcy płatności split payment nie jest już jednoznacznie pozytywnym rozwiązaniem. Może u niego spowodować problemy z płynnością finansową. Dotychczas beneficjent mógł dysponować całą kwotą brutto przelanej mu kwoty. W wyniku zastosowania mechanizmu split payment do dyspozycji przedsiębiorcy pozostanie jedynie kwota netto, gdyż kwota podatku VAT zostanie ulokowana na specjalnym subkoncie, którego można będzie używać jedynie do określonych płatności – regulowania kwoty podatku VAT wynikającej z deklaracji, czy zapłaty jedynie kwoty podatku VAT wynikającej z faktur wystawionych przez kontrahentów podatnika. By móc użyć środków zgromadzonych na koncie VAT w inny sposób, podatnik będzie musiał uzyskać zgodę Naczelnika Urzędu Skarbowego, który będzie miał na jej wydanie aż 60 dni. Naczelnik Urzędu Skarbowego będzie mógł również odmówić wydania takiej zgody, np. w wypadku gdy zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku VAT nie zostanie wykonane, lub w przypadku posiadania przez podatnika zaległości podatkowej w podatku – wówczas możliwa jest odmowa użycia środków w wysokości odpowiadającej zaległości podatkowej w podatku wraz z odsetkami.
Subkonto VAT będzie również służyło do otrzymywania zwrotów nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. Pozytywnym skutkiem jego używania będzie możliwość szybszego uzyskania zwrotu – bo już po 25 dniach od dnia złożenia wniosku wraz z deklaracją podatkową. Pewną próbą rekompensaty za niemożność swobodnego dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku VAT jest również przyznanie swego rodzaju „odsetek” od wcześniejszego uregulowania kwoty podatku. Zgodnie z wprowadzanym od lipca art. 108d. ust. 1 Ustawy VAT kwotę podatku będzie można obniżyć o iloczyn:
a) stopy referencyjnej NBP obowiązującej na dwa dni robocze przed dniem zapłaty podatku oraz
b) kwoty zobowiązania podatkowego z tytułu podatku wynikającej z deklaracji podatkowej przed obniżeniem tego zobowiązania oraz
c) liczby dni od dnia, w którym obciążono rachunek bankowy albo rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, z wyłączeniem tego dnia, do dnia, w którym upływa termin zapłaty podatku, włącznie z tym dniem, podzielonej przez 360.
a) stopy referencyjnej NBP obowiązującej na dwa dni robocze przed dniem zapłaty podatku oraz
b) kwoty zobowiązania podatkowego z tytułu podatku wynikającej z deklaracji podatkowej przed obniżeniem tego zobowiązania oraz
c) liczby dni od dnia, w którym obciążono rachunek bankowy albo rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, z wyłączeniem tego dnia, do dnia, w którym upływa termin zapłaty podatku, włącznie z tym dniem, podzielonej przez 360.
Jak wyżej wspomniano, zastosowanie split payment będzie dobrowolne a decyzja o jego zastosowaniu leżeć będzie w gestii regulującego należność z danej faktury. Wskazuje się jednak, że nic nie stoi na przeszkodzie aby w ramach zasady swobody umów wyrażonej w Kodeksie cywilnym premiować kontrahentów, którzy będą dokonywać płatności w sposób pożądany, czyli np. z pominięciem tego mechanizmu. Można również w umowie zastrzec klauzule o niestosowaniu metody podzielonej płatności np. pod rygorem naliczenia kary umownej. Warto podkreślić, że zastrzeżenia takie będą rodzić skutek jedynie zobowiązaniowy między stronami i nie zniweczą samego skutku zapłaty z użyciem omawianego mechanizmu.
2. Jednolity Plik Kontrolny – obowiązuje już wszystkich.
Podstawą prawną powinności comiesięcznej wysyłki Jednolitego Pliku Kontrolnego jest art. 82§1b w zw. z art. 193a§1 Ordynacji Podatkowej. Obowiązek wysyłania JPK_VAT istnieje w polskim prawie podatkowym od 1 lipca 2016 roku (w stosunku do dużych przedsiębiorców). W stosunku do małych i średnich wszedł on w życie od 1 stycznia 2017 roku, natomiast od 1 stycznia 2018 roku dotyczy on również mikroprzedsiębiorców w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Mikroprzedsiębiorcą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej jest przedsiębiorca, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro. W związku z powyższym obowiązek comiesięcznego wysyłania JPK dotyczy obecnie każdego przedsiębiorcy będącego podatnikiem VAT, za wyjątkiem przedsiębiorców wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku od towarów i usług oraz korzystających ze zwolnienia podmiotowego (podatnicy, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym 200 tys. zł mogą korzystać z takiego zwolnienia).
Jednolity Plik Kontrolny to zestawienie rejestru zakupu i sprzedaży VAT za dany okres sporządzony w formie elektronicznej. Jest zestawieniem danych elektronicznych tworzonych z systemu informatycznego zbudowany zgodnie ze specyfikacją podaną przez Ministerstwo Finansów. Co ważne sam przedsiębiorca nie musi wypełniać poszczególnych rubryk danego pliku – jeśli posiada on program księgowy przystosowany do tworzenia JPK. Dla tych, którzy nie prowadzą księgowości przy pomocy programów komputerowych Ministerstwo przygotowało ułatwienie w postaci przykładowego pliku, który można wypełnić przy pomocy aplikacji dostępnej na stronie Ministerstwa przekonwertować i wysłać do Urzędu Skarbowego. Aplikacja do pobrania oraz przykładowy JPK dostępne są pod adresem: kliknij
Pierwszy JPK mikroprzedsiębiorca musi wysłać za okres stycznia 2018 roku czyli do 26 lutego 2018 roku (25 lutego to niedziela). Warto zaznaczyć, że również Ci podatnicy, którzy rozliczają VAT kwartalnie mają obowiązek comiesięcznej wysyłki JPK. Planowane jest również wprowadzenie obowiązku wysyłki jeszcze innych rodzajów JPK, jak np. JPK_KR – dotyczącego informacji z ksiąg rachunkowych, JPK_WB – informacji z wyciągów bankowych, czy JPK_PKPIR – czyli wyciągu informacji z podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Obowiązek ten wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2018 roku, jednak przedsiębiorcy nie będą obowiązani do comiesięcznej wysyłki tych danych, a jedynie na wezwanie Naczelnika Urzędu Skarbowego.
Jednolity Plik Kontrolny to zestawienie rejestru zakupu i sprzedaży VAT za dany okres sporządzony w formie elektronicznej. Jest zestawieniem danych elektronicznych tworzonych z systemu informatycznego zbudowany zgodnie ze specyfikacją podaną przez Ministerstwo Finansów. Co ważne sam przedsiębiorca nie musi wypełniać poszczególnych rubryk danego pliku – jeśli posiada on program księgowy przystosowany do tworzenia JPK. Dla tych, którzy nie prowadzą księgowości przy pomocy programów komputerowych Ministerstwo przygotowało ułatwienie w postaci przykładowego pliku, który można wypełnić przy pomocy aplikacji dostępnej na stronie Ministerstwa przekonwertować i wysłać do Urzędu Skarbowego. Aplikacja do pobrania oraz przykładowy JPK dostępne są pod adresem: kliknij
Pierwszy JPK mikroprzedsiębiorca musi wysłać za okres stycznia 2018 roku czyli do 26 lutego 2018 roku (25 lutego to niedziela). Warto zaznaczyć, że również Ci podatnicy, którzy rozliczają VAT kwartalnie mają obowiązek comiesięcznej wysyłki JPK. Planowane jest również wprowadzenie obowiązku wysyłki jeszcze innych rodzajów JPK, jak np. JPK_KR – dotyczącego informacji z ksiąg rachunkowych, JPK_WB – informacji z wyciągów bankowych, czy JPK_PKPIR – czyli wyciągu informacji z podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Obowiązek ten wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2018 roku, jednak przedsiębiorcy nie będą obowiązani do comiesięcznej wysyłki tych danych, a jedynie na wezwanie Naczelnika Urzędu Skarbowego.
Niezłożenie obowiązkowego JPK w terminie jest obarczone sankcją wynikającą z art. 80 § 1. Kodeksu Karnego Skarbowego, który stanowi, że kto wbrew obowiązkowi nie składa w terminie właściwemu organowi wymaganej informacji podatkowej, podlega karze grzywny do 120 stawek dziennych. Stawka dzienna jest uzależniona od dochodów i sytuacji sprawcy, a jej wysokość może wahać się od 70 zł do 28 tys. zł. Ciekawym zagadnieniem jest ewentualna możliwość skorzystania z instytucji czynnego żalu w przypadku niezłożenia JPK. Instytucja czynnego żalu zakłada, że nie podlega karze sprawca, który niejako donosi na siebie o popełnieniu wykroczenia/przestępstwa skarbowego, o którym organ nie miał informacji. Jest to niejako bonus, za ujawnienie się sprawcy wraz z jednoczesnym dokonaniem przez niego wymaganej prawem czynności. W przypadku zaś składania JPK organ posiada informację kto jest zobowiązany do jego złożenia oraz kto jej nie złożył w wymaganym terminie, tak więc brak tu jest swoistego ”uświadomienia” organu o popełnionym czynie, gdyż organ posiada już informację kto nie dopełnił obowiązku informacyjnego. Z tego względu możliwość skorzystania z instytucji czynnego żalu w tym wypadku jest dyskusyjna.
3. Rozszerzenie rejestru podatników VAT czynnych.
Od Nowego Roku oprócz możliwości zweryfikowania statusu VAT kontrahenta w dotychczasowy sposób za pomocą strony Ministerstwa Finanswów, istnieje również możliwość sprawdzenia podmiotów niezarejestrowanych, wykreślonych z rejestru lub przywróconych do rejestru jako podatnicy VAT. Podnosi się, że jest to dodatkowy sposób na sprawdzenie rzetelności kontrahenta, który pozwala na uznanie, że podatnik dochował należytej staranności w weryfikacji strony, z którą współpracuje.
Wykaz jest dostępny na stronie Ministerstwa Finansów - tutaj link i zawiera podmioty, które:
- nie zostały zarejestrowane przez Naczelnika Urzędu Skarbowego (zgodnie z art. 96 ust. 4a Ustawy VAT),
- zostały wykreślone przez Naczelnika Urzędu Skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT (zgodnie z art. 96 ust. 9 albo 9a Ustawy VAT),
- rejestracja jako podatników VAT została przywrócona (zgodnie z art. 96 ust. 9h-j Ustawy VAT).
Nadal jednak Ministerstwo nie przygotowało wykazu czynności, których dochowanie będzie skutkowało uznaniem bez wątpliwości, że podatnik dochował należytej staranności przy sprawdzaniu swojego kontrahenta. Stworzenie takiego katalogu jest od dłuższego już czasu postulatem przedstawicieli przedsiębiorców, wydaje się, że jak najbardziej słusznym. Pewność prawa i jego stosowania jest bardzo wysoko cenioną wartością przez przedsiębiorców przy prowadzeniu biznesu i czynnikiem pozytywnie wpływającym na wzrost gospodarczy.
- nie zostały zarejestrowane przez Naczelnika Urzędu Skarbowego (zgodnie z art. 96 ust. 4a Ustawy VAT),
- zostały wykreślone przez Naczelnika Urzędu Skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT (zgodnie z art. 96 ust. 9 albo 9a Ustawy VAT),
- rejestracja jako podatników VAT została przywrócona (zgodnie z art. 96 ust. 9h-j Ustawy VAT).
Nadal jednak Ministerstwo nie przygotowało wykazu czynności, których dochowanie będzie skutkowało uznaniem bez wątpliwości, że podatnik dochował należytej staranności przy sprawdzaniu swojego kontrahenta. Stworzenie takiego katalogu jest od dłuższego już czasu postulatem przedstawicieli przedsiębiorców, wydaje się, że jak najbardziej słusznym. Pewność prawa i jego stosowania jest bardzo wysoko cenioną wartością przez przedsiębiorców przy prowadzeniu biznesu i czynnikiem pozytywnie wpływającym na wzrost gospodarczy.
Jeśli ten artykuł okazał się dla Ciebie wartościowy i chciałbyś dowiedzieć się więcej na temat zmian w przepisach podatkowych 2018, to polub nasz FanPage i zadawaj pytania w komentarzach.
Autorem tekstu jest Karol Krzywicki, prawnik, doradca podatkowy w kancelarii MyAdvice, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył również studia podyplomowe - Finanse i Rachunkowość na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie.
